Mimo że ograniczenie praw rodzicielskich i alimenty to tematy, które w życiu zazwyczaj przeplatają się i współistnieją, z punktu widzenia prawa są to dwie różne sprawy i dwa różne postępowania. Obie kwestie regulują zapisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
W powszechnej opinii funkcjonuje mylne przekonanie, że pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej zwalnia z płacenia alimentów na rzecz dziecka. Absolutnie tak nie jest. Obowiązek alimentacyjny ciąży na rodzicach niezależnie od tego, czy posiadają oni pełnię praw rodzicielskich, czy są ich całkowicie pozbawieni, czy też zakres władzy rodzicielskiej jest ograniczony tylko częściowo. Aby lepiej zrozumieć brak zależności między tymi kwestiami, należy bliżej się przyjrzeć temu, czym są prawa rodzicielskie, co oznacza ich ograniczenie i dlaczego to się może wydarzyć, oraz z czego wynika obowiązek alimentacyjny.
Władza rodzicielska to szerokie pojęcie, mieszczące szereg różnych uprawnień rodzica w stosunku do potomka, który nie jest pełnoletni. Jest to prawo do opieki nad dzieckiem (chodzi o osobiste sprawowanie pieczy nad nim), prawo do reprezentowania dziecka (na przykład w sprawach urzędowych, przed sądem) oraz prawo do zarządzania jego majątkiem (jeżeli takowy istnieje). Każda z tych trzech składowych władzy rodzicielskiej daje rodzicom możliwość współdecydowania o istotnych sprawach mających wpływ na życie dziecka (na przykład wybór szkoły, wiary, leczenia i inne).
Jeżeli jedno z rodziców ma ograniczone prawa rodzicielskie lub osoba ta jest zupełnie ich pozbawiona, a dzieje się tak w przypadku rażących uchybień w wykonywaniu obowiązku rodzicielskiego, drugie z rodziców może samodzielnie podejmować wszelkie decyzje związane z wychowywaniem małoletniego dziecka.
Ograniczenie praw rodzicielskich jest więc niejako odebraniem przywilejów, ale nie obowiązków. Nie można już bowiem decydować w niektórych sprawach, ale nadal trzeba na dziecko łożyć, bo nie przestaje się być jego rodzicem – z tego nie zwalnia ograniczenie praw rodzicielskich. Alimenty pozostają zatem bez zmian.
Obowiązek płacenia alimentów wynika z konieczności łożenia określonych środków na rzecz zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych (mieszkanie, wyżywienie, ubranie, środki czystości, leki i tym podobne) osoby z kręgu najbliższej rodziny – w tym przypadku dziecka, ale sytuacja może być również odwrotna – kiedy dorosłe już dziecko płaci alimenty na rzecz rodzica, który popadł w niedostatek.
Obowiązek alimentacyjny w przypadku małoletniego dziecka może być realizowany w formie pieniężnej, poprzez regularne przekazywanie określonej kwoty na ręce rodzica, pod którego stałą opieką pozostaje dziecko i/lub w formie niematerialnej. Przy ograniczeniu praw rodzicielskich alimenty zasądzone przez sąd nie ulegają zmianie.
Obowiązek ten może ustać w innych sytuacjach prawnych – jak choćby w momencie, w którym strona pozwana o alimenty podważa bycie biologicznym rodzicem dziecka i udowadnia ten brak pokrewieństwa.
Prawa rodzicielskie i alimenty to dwie osobne sprawy, ale jedna może wynikać z drugiej. Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej może bowiem w naturalny sposób pociągać za sobą wnioskowanie o alimenty. Pozbawia się bowiem praw rodzicielskich tego, kto zaniedbuje swoje rodzicielskie obowiązki, a wśród nich może być nie tylko brak zainteresowania dzieckiem, ale także między innymi niełożenie na jego utrzymanie. Wtedy najlepiej złożyć dwa wnioski do sądu – wniosek o ograniczenie praw rodzicielskich i o alimenty.