Konkubinat a opieka nad dzieckiem – prawa i obowiązki rodziców
Konkubinat to związek pomiędzy dwojgiem ludzi, który nie jest sankcjonowany przez prawo. Bywa również określany mianem „związku nieformalnego”, a potocznie „życiem na kocią łapę”. Podobnie jak w związku małżeńskim, tak również u osób żyjących w związku nieformalnym, może pojawić się dziecko i – ponownie, jak w przypadku związku małżeńskiego – także konkubinat może się w pewnym momencie rozpaść. Co w takiej sytuacji dzieje się z prawem rodziców do sprawowania opieki nad dzieckiem? Jakie prawa i obowiązki przysługują im z tego tytułu i jak kwestia konkubinatu a opieki nad dzieckiem wygląda w praktyce przy tworzeniu związku z osobą, która ma już dziecko z poprzednim partnerem? Odpowiedzi na te pytania znajdują się poniżej.
Prawo do opieki nad dzieckiem w konkubinacie – jak jest realizowane?
Jeśli mówimy o kwestiach prawnych dotyczących dziecka zrodzonego w konkubinacie, wówczas należy podkreślić to, że władza rodzicielska, a także prawa i obowiązki rodzica pozostają wobec dziecka takie same – niezależnie od tego, czy pojawiło się ono w trakcie trwania małżeństwa, czy może w konkubinacie. Jedyną różnicą jest to, że po porodzie należy zadbać o tak zwane „uznanie” dziecka, a więc złożenie deklaracji, kto jest jego ojcem – ponieważ w przypadku związku małżeńskiego jako ojciec w dokumentach figuruje mąż. Jeśli takie „uznanie” w urzędzie stanu cywilnego nie nastąpi, wówczas mężczyzna nie będzie miał do dziecka żadnych praw (dopóki – przykładowo – matka dziecka nie wystąpi do sądu o ustalenie ojcostwa).
Władza rodzicielska, ale również obowiązki i prawa z niej wynikające, obejmuje przede wszystkim podejmowanie kluczowych decyzji co do wychowania dziecka (w tym wyboru szkoły, wiary, w jakiej będzie wzrastało, przekazywania mu konkretnych wartości), utrzymanie potomka i zapewnienie mu jak najlepszych warunków do rozwoju psychofizycznego (w tym do edukacji czy leczenia), a także do odpoczynku.
Więcej informacji o tym zagadnieniu znajduje się w jednym z naszych poprzednich tekstów – Jakie prawa ma ojciec do nieślubnego dziecka, do którego lektury serdecznie zachęcamy.
Dziecko w konkubinacie a poprzedni związek – jak to wygląda w praktyce?
Sytuacja, w której jeden z partnerów wstępuje w związek nieformalny, a jednocześnie ma dziecko z poprzedniego związku (lub jego nowa partnerka ma dziecko), jest z jednej strony mniej, a z drugiej – bardziej skomplikowany. Chodzi przede wszystkim o to, że nowa osoba pojawiająca się w życiu rodziny nie może „nabyć” praw rodzicielskich do dziecka – mają je bowiem biologiczni rodzice. Czasem zdarza się jednak tak, że biologiczny rodzic nie żyje lub został pozbawiony praw rodzicielskich – wówczas istnieje szansa na przysposobienie takiego dziecka, jednak sprawy w sądzie opiekuńczym w tych kwestiach są niezwykle złożone i trudne, dlatego wiele osób po prostu nie reguluje kwestii prawnych związanych z dzieckiem z poprzedniego związku partnerki lub partnera.
Konkubinat a dziecko – co dzieje się po zakończeniu związku?
Po zakończeniu związku o charakterze konkubinatu – podobnie, jak ma to miejsce w związku małżeńskim – sąd, na wniosek jednego lub obojga rodziców, może interweniować w kwestii praw rodzicielskich. Często zdarza się, że rodzice po rozstaniu decydują się mieszkać w zupełnie innych miejscowościach – wówczas ograniczenie praw rodzicielskich jednego z nich będzie zasadne z punktu widzenia samego dziecka, ponieważ lepiej, by uczęszczało ono do jednej szkoły, miało lekarza pierwszego kontaktu w tym samym miejscu i dorastało w gronie znanych sobie rówieśników. Czasem prawa rodzicielskie jednego z rodziców są ograniczane z uwagi na stosowanie przemocy wobec dziecka – psychicznej, fizycznej czy seksualnej – wówczas jednak należy udowodnić fakt zaistnienia takich okoliczności w sądzie (można to zrobić, powołując świadków, a także przedstawiając zapisy rozmów online, nagrania wideo czy audio).
Oprócz kwestii odebrania czy ograniczenia władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, sąd może także określić wytyczne co do realizacji tej władzy. Chodzi tu przede wszystkim o opiekę nad dzieckiem, o okoliczności widywania się z potomkiem oraz o uregulowanie kontaktów na odległość – w tym rozmów telefonicznych i innych. Sąd robi to na wniosek jednej ze stron lub określa sposoby realizacji władzy rodzicielskiej na podstawie przedstawionego przez rodziców porozumienia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem.
Inne ważne kwestie dotyczące konkubinatu, jak i formalnych aspektów rozpadu takiego związku, poruszaliśmy już w wielu artykułach na naszym blogu, dlatego zainteresowanym osobom polecamy zapoznanie się z ich treścią.